สองมิติของฮิจญ์เราะฮฺ (การอพยพ)

บรรจง บินกาซัน

ทุกปลายปีจะมีนกนางแอ่นฝูงใหญ่อพยพหนีหนาวจากทางเหนือของโลกมาเกาะอยู่ตามสายไฟฟ้าบนถนนสีลมของเรา สักพักหนึ่ง เมื่อพวกมันรู้ว่าฤดูหนาวในถิ่นเดิมของพวกมันสิ้นสุดลงแล้ว พวกมันจะพากันบินจากถนนสีลมไป การอพยพจึงทำให้เผ่าพันธุ์ของพวกมันอยู่รอด


ปลาแซลมอนมีถิ่นกำเนิดในลำธารตอนเหนือของทวีปอเมริกา เมื่อมันฟักตัวออกมาจากไข่และแข็งแรงพอจะว่ายน้ำได้ ถึงเวลาหนึ่ง พวกมันจะพากันว่ายน้ำอพยพมาตามลำธารสู่แม่น้ำและออกไปหากินในทะเล หลังจากนั้นอีกสองสามปี เมื่อมันเติบโตและสะสมอาหารไว้จนตัวอ้วนได้ที่แล้ว พวกมันจะพากันอพยพจากทะเลเข้าสู่แม่น้ำและดิ้นรนขึ้นไปตามลำธารสู่ถิ่นกำเนิดของพวกมันเพื่อผสมพันธุ์และวางไข่สร้างประชากรรุ่นใหม่ขึ้นมาเพื่อรักษาเผ่าพันธุ์ของมันไว้

ยังมีสัตว์อีกหลายสายพันธุ์ที่มีพฤติกรรมการอพยพกันในลักษณะนี้

วิทยาศาสตร์ยังไม่สามารถอธิบายได้ว่าอะไรเป็นสิ่งที่ทำให้สัตว์เหล่านี้มีการอพยพกันเป็นประจำทุกปี อย่างมากที่สุดก็บอกว่าเป็น“สัญชาติญาณ” แต่ในศาสนาอิสลาม นี่คือการนำทางของพระเจ้าเพื่อความอยู่รอดและการแพร่ขยายเผ่าพันธุ์ของสัตว์เหล่านี้

พฤติกรรมการอพยพก็มีในหมู่มนุษย์ แต่การอพยพของมนุษย์แตกต่างไปจากของสัตว์ตรงที่มนุษย์ไม่ได้มีพฤติกรรมเหมือนสัตว์ที่ต้องอพยพกันทุกปี แต่มนุษย์มีทั้งเหตุผลและแรงบันดาลใจในการอพยพที่เหนือไปกว่าสัตว์

ความไม่เป็นธรรม การถูกกดขี่ข่มเหง การถูกลิดรอนเสรีภาพในเรื่องความเชื่อ รวมถึงความหวังว่าจะได้รับสิ่งที่ดีกว่าและความรอดพ้นในชีวิตโลกหน้าเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้มนุษย์อพยพ อิบรอฮีม อพยพออกจากเมืองอูร์มาตุภูมิของเขาในอิรักไปยังแผ่นดินกันอาน อียิปต์และคาบสมุทรอาหรับเพราะเขาถูกกดขี่ข่มเหงโดยผู้คนที่ไม่ชอบความศรัทธาของเขา แต่การอพยพของเขาครั้งนั้นทำให้หลักศรัทธาในพระเจ้าองค์เดียวยังคงดำรงอยู่คู่โลกตราบจนปัจจุบัน

โมเสสพาลูกหลานอิสราเอลอพยพออกจากอียิปต์เพื่อหลีกหนีจากการถูกฟาโรห์กดขี่ข่มเหงและเพื่อชีวิตที่ดีกว่าแม้ไม่รู้ว่าข้างหน้าจะมีอะไรรออยู่ แต่การตัดสินใจอพยพครั้งนั้นทำให้ลูกหลานอิสราเอลรอดพ้นจากการเป็นทาสของฟาโรห์และมีเชื้อสายสืบต่อมาจนถึงทุกวันนี้

นบีมุฮัมมัดและมุสลิมอพยพจากเมืองมักก๊ะฮฺไปยังเมืองยัษริบเพราะถูกกดขี่ข่มเหงในเรื่องศาสนา แต่การอพยพครั้งนั้นทำให้เส้นทางประวัติศาสตร์ของอิสลามเปลี่ยนไปจนทำให้อิสลามเข้มแข็งและแพร่ขยายไปทั่วโลกจนถึงปัจจุบัน การอพยพครั้งนั้นจึงถูกนำมาเป็นจุดเริ่มต้นของศักราชอิสลาม

การอพยพก่อให้เกิดอารยธรรม สหรัฐอเมริกาเจริญก้าวหน้าขึ้นมาเป็นมหาอำนาจก็เพราะการอพยพของผู้คนจากยุโรปและที่อื่นๆไปยังที่นั่น เนื่องจากทวีปอเมริกาเป็นโลกใหม่ ผู้อพยพไปที่นั่นจึงต้องดิ้นรนต่อสู้เพื่อสร้างฐานะของตัวเอง ชาวจีนอพยพจากแผ่นดินใหญ่สมัยการปกครองของรัฐบาลคอมมิวนิสต์มาอยู่ประเทศไทย มาอยู่ได้ไม่นานก็สามารถสร้างเนื้อสร้างตัวจนมีบทบาทสำคัญทางเศรษฐกิจและเมื่อลงหลักปักฐานมั่นคงแล้วก็ไม่มีใครคิดจะอพยพอีก

การอพยพมิได้มีเพียงมิติการโยกย้ายถิ่นฐานเท่านั้น แต่ยังมีมิติทางจิตวิญญาณอีกด้วยและมิตินี้มีปรากฏการณ์ให้ชาวโลกได้เห็นทุกปี นั่นคือ พิธีฮัจญ์ซึ่งมีมานานนับพันปีแล้ว

ความศรัทธาในพระเจ้าคือแรงขับเคลื่อนมุสลิมจากทุกส่วนของโลกให้มาชุมนุมกันที่นครมักก๊ะฮฺเป็นประจำทุกปี แม้จะเป็นการอพยพชั่วคราวก็จริง แต่พิธีฮัจญ์ได้แทรกบทเรียนให้แก่ผู้ทำพิธีฮัจญ์ได้รู้สัจธรรมว่า “แท้จริง เราเป็นของพระเจ้า และยังพระองค์ที่เราจะกลับไป” เพื่อรอรับการสอบสวนจากพระองค์และรับการตอบแทนในสิ่งที่เราได้ทำไว้ขณะมีชีวิตอยู่ในโลกนี้

เมื่อวันแห่งการทำฮัจญ์เริ่มต้น ผู้ไปทำฮัจญ์จากทั่วโลกทุกสีผิวและเผ่าพันธุ์ซึ่งไปชุมนุมรอกันอยู่ในเมืองมักก๊ะฮฺไม่ต่ำกว่าสองล้านคนจะออกเดินทางแต่เช้าตรู่เพื่อไปยังจุดต่างๆที่ได้ถูกกำหนดไว้ สภาพการรีบออกจากเมืองที่ดูเหมือนภาพของค้างคาวบินออกจากปากถ้ำในยามพลบค่ำเตือนให้ทุกคนได้รู้ว่าในตอนนี้ทุกคนกำลังจะกลับไปหาพระเจ้าแล้ว

ทุ่งมินา สถานที่พักแห่งแรกที่ทุกคนต้องไปแวะพักเพื่อค้างคืนเตือนทุกคนให้รู้ว่าเมื่อวิญญาณออกเดินทางจากร่างของเราแล้ว วิญญาณทุกดวงจะต้องไปหยุดรออยู่ที่โลกแห่งสุสานเพื่อรอสัญญาณเดินทางต่อไปเมื่อวันอวสานมาถึง

แต่เป้าหมายสำคัญที่สุดที่ทุกคนต้องไปให้ถึงในตอนบ่ายของวันรุ่งขึ้นคือทุ่งอะรอฟะฮ์ซึ่งทุกคนต้องไปชุมนุมกันอยู่ที่นั่น หากใครไม่ไปยังที่นั่นก็หมายความว่าคนผู้นั้นไม่ได้ทำพิธีฮัจญ์

ณ ทุ่งอะรอฟะฮ์ ผู้ทำฮัจญ์จะเข้าใจด้วยตัวเองและรู้ซึ้งดีว่านี่คือภาพจำลองให้เห็นการเดินทางของวิญญาณไปสู่จุดหมายปลายทางของมันและเป็นการชุมนุมของมนุษยชาติต่อหน้าพระเจ้าในวันแห่งการพิพากษาโดยที่ทุกคนเสมอภาคกันต่อหน้าพระเจ้า

เมื่อรู้ซึ้งแล้ว วันรุ่งขึ้น ผู้ทำฮัจญ์ทุกคนจะต้องเข้ารับบทเรียนทางประวัติศาสตร์และจิตวิญญาณด้วยตนเอง นั่นคือการขว้างหินเม็ดเล็กๆเจ็ดเม็ดตรงจุดที่ครั้งหนึ่งอิบรอฮีมเคยขว้างซาตานมารร้ายเมื่อมันมาล่อลวงเขาไม่ให้เชื่อฟังพระเจ้า พิธีกรรมตรงนี้ต้องการเตือนผู้ทำฮัจญ์ว่าความรอดพ้นในชีวิตโลกหน้าของเขาคือการรอดพ้นจากการถูกมารร้ายล่อลวง และความศรัทธาของเขาเท่านั้นที่จะช่วยให้เขารอดพ้น

เมื่อนบีมุฮัมมัดยึดนครมักก๊ะฮฺกลับคืนมาได้ ท่านได้กล่าวว่าการอพยพโยกย้ายถิ่นฐานของมุสลิมได้จบลงแล้ว แต่การอพยพทางด้านวิญญาณยังคงมีอยู่ตลอดไป นั่นคือการอพยพตัวตนออกจากความชั่ว การอพยพนี้จะช่วยรักษาความศรัทธาของเขาไว้และด้วยความศรัทธานี้เองที่จะทำให้เขาจะรักษาวิญญาณของเขาให้รอดพ้นในชีวิตหลังความตาย





ที่มา : facebook ของอาจารย์บรรจง บินกาซัน มูลนิธิสันติชน
https://www.facebook.com/Banjong.Binkason